Cami duvar çinisi cami mimarisi açısından çok büyük bir öneme sahiptir. Çinicilik türü denildiği zaman hemen hemen herkesin ilk olarak aklına Cami mimarisi gelir. Ayrıca çini dediğimiz bu yapılar İslam geleneğinin Türk geleneği ile birleşmesi sonucunda ortaya çıkan bir güzelliktir.
Osmanlı döneminde camilere çok fazla önem verildiğini görüyoruz. Bu dönemde inşa edilen camilerin neredeyse tamamı da çok gösterişli ve görkemli yapılar olarak karşımıza çıkıyor. Bunun temel sebebi ise cami duvar çinisi ve motiflerdir.
Cami Duvar Çinisi Nedir?
Cami duvar çinisi oldukça ince işçilik ister. Aynı zamanda kaliteli malzemeler kullanılır. Her konuda çok özen göstererek hazırlanan bu çiniler cami duvarlarına yine aynı hassasiyet ve özenle yerleştirilir. Cami duvar çinisi konusunda yüzyıllardır çok büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Bu nedenle ortaya çok güzel bir görüntü çıkmaktadır.
Çini ortaya koymak için öncelikle toprağın pişirilmesi gerekir. Sonrasında geleneksel Türk sanatı olan bu el işçiliği ortaya konulmuş olur. Cami duvar çinisi başta olmak üzere farklı mimariler de söz konusu sanata rahatlıkla rastlamak mümkündür.
Cami Duvar Çinisi Tarihi
Cami duvar çinisi tarihi çok eski zamanlara dayanır. Karahanlılar döneminde bu sanatın ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bin yılı aşkındır devam eden çini sanatı, Karahanlı Devleti’nden sonra da Selçuklu ve Osmanlı döneminde varlığını sürdürmüştür. Bu dönemlerde çini sanatından daha çok yararlanılan mimariler şu şekildedir;
- Türbe
- Medrese
- Saray
- Cami
- Kervansaray
Her dönem Cami çinisi için farklı renkler ve motifler söz konusu olmuştur. Kullanılan modeller ya da renkleri dönem dönem ayırmak gerekirse tablo aracılığı ile daha anlaşılır bir şekilde göstermek daha mantıklı olur;
| Renk | Model | |
| Selçuklu Dönemi | Mavi, hardal, siyah | Altıgen, dikdörtgen |
| Osmanlı İmparatorluğu Dönemi | Lacivert, kahverengi, yeşil, kırmızı, turkuaz | Kare |
Çini Nasıl Yapılır?
Cami çinisi çok uzun yıllardan beri özellikle Türkler tarafından oldukça beğenilen bir sanat olarak karşımıza çıkar. Bu el yapımı ince işçilik isteyen sanatın yapım aşamaları ise ilgililer tarafından zaman zaman merak edilmiştir.
Cami çinisi genel olarak Mihrap Çinisi, Mimber Çinisi ya da duvar çinisi gibi formlarda tercih edilir. Çini birçok aşamadan geçtikten sonra elde edilen bir eserdir. Zaten hemen hemen tüm sanat eserleri ince iş ve sabır ister. Sonrasında ortaya özel ve güzel bir eser koymak için acele etmemek ve tüm adımlara riayet etmek gerekir.
Kütahya Çini sanatının yapım aşamalarını ise şu şekilde sıralayabiliriz;
- Cami duvar çinisi için öncelikle tebeşir ya da kum gibi malzemeleri karıştırmak gerekir. Hamur haline gelmesi beklenir.
- Hamurun şekillendirilmesi gerekir. Sonrasında ise kurumaya bırakılır.
- Yeterli kuruluğa ulaşan hamura sonrasında astarlama uygulaması yapılır.
- Cami çinisi için astarlama yapılmasının amacı hamura beyaz rengini kazandırmaktır.
- Sonrasında bu parçalar fırınlarda yaklaşık 1 gün boyunca pişirilir. Bu işlem sırasında çok yüksek ısının olmasına özen gösterilir.
- Parçaları daha sonra zımpara işleminden geçirmek gerekir.
- Cami duvar çinisi için bir sonraki aşama beyaz bir kağıt ile üzerini kaplamaktır. Bu kağıdın üzeri sonraki işlemlere kolaylık olması açısından kara kalem aracılığı ile çizilir.
- Deseni yapmak için iğne ile delim işlemi uygulanır.
- Yapılacak olan çininin yüzeye aktarılması için kömür tozundan yardım alınır.
- Kişinin zevkine göre desenler ve renkler oluşturulur.
- İkinci kez pişirilme aşamasına gelinir.
- Pişirilen parçaların yavaş bir şekilde soğuması sağlanır. Böylece cami duvar çinisi kırılma ihtimali en aza iner.
Cami Duvar Çinisi ile Alakalı Sık Sorulan Sorular
Cami çinisi geçmişi binlerce yıl öncesine dayanır. Çok uzun bir geçmişe sahip olan bu kıymetli el sanatının birçok hayranı bulunur. Dolayısıyla hakkında da pek çok araştırma yapılır. Bazı soruların cevaplanması ile birlikte söz konusu sanat daha iyi anlaşılır. Bahsedilen soruları ve cevaplarını ise şu şekilde sıralamak mümkün olur;
1 – Cami Çini Metrekare Fiyatları Nedir?
Cami çinisi ile alakalı merak edilen konuların başında metrekare fiyatları gelir. Öyle ki çini mihrap fiyatları ya da hazır mihrap fiyatları nedir gibi soruların cevabı çokça araştırılır. Fakat bu soruya net bir cevap vermek çok doğru olmaz. Çünkü fiyata model, renk ya da işçilik gibi birçok faktör etki eder.
2 – Çini Hangi İlde Meşhurdur?
Çini sanatı 14. Yüzyıldan beri Kütahya’da meşhur olan bir el sanatıdır. Başka illerde de bu sanatın icra edilmesi mümkündür. Fakat uzun yıllardır en iyi ve kaliteli olarak Kütahya’da yapıldığını söylemek mümkün olur.
3 – Kütahya Cami Çinileri Nerelerde Kullanılır?
Kütahya cami çinileri pek çok alanda kullanılmaya müsaittir. Özellikle cami duvar çinisi olarak karşımıza çıkan söz konusu el sanatı, mihrap veya mimberde de sık sık görülür.