Mimari Yapılar Nelerdir?
İnsanların yaşamını güzelleştiren, kolaylaştıran ve estetik görünümlere sahip olan mimari çini yapılar, hayatın birçok yerinde bulunmaktadır. Yol, okul, mezarlık ziyaretlerinde, anıtlarda veya bir çeşmede bu sanatı görebilmek mümkün. Eğitim alan kişiler tarafından yapılan mimari çini yapılar, bilmeyenler için oldukça yorucu ve zor bir iş olabilmektedir.
Günümüzde insanlar tarafından ilgi gören mimari çini yapılar açıklanacak olursa; Cami, kilise, Anıtkabir, mezarlık, çeşme ve yol gibi yapılar örnek verilebilmektedir. Bu yapılar mimari çini süslemelerle, çok daha estetik ve güzel bir görünüme sahip oluyor.
Mimari Çini Sanatı Nedir? Nasıl Yapılır?
Çini sanatı uzun yıllardır var olan, güncelliğini yitirmeyen bir sanattır. Türk kültürü ile özdeşleşen bu sanat, yüzyıllarca eşya ve binalarda kullanılmıştır. Kullanımı yıllara ve dönemlere göre değişen mimari çini sanatı; medrese, mihrap, ve cami çinisi gibi alanlarda da kullanılmıştır. Köklü bir geçmişe sahip olan çini sanatı, eşyalarda da kullanılarak varlığını sürdüren ve tasarım aşamasında, sanatçının hayal dünyasının üretkenliği ile belirlenmektedir. Zaman ve sabır isteyen bu sanat, yapım sırasında birçok aşamadan geçerek estetik bir görünüm kazanır. Çini eserlerin yapım aşamasında; öncelik iç zeminin boyanmasıyla başlamaktadır. Yapılan nesnenin iç boyamasının ardından, camsı bir madde ile kaplanıp parçaları ayrı ayrı pişirilir. Pişirme işlemi 2 kez yapılarak yapılış aşaması tamamlanır. Daha sonra, yavaş yavaş soğutulur. Mimari çini sanatının yapım aşamasında en önemli unsur, soğutma işleminin yavaş yapılmasıdır.Mimari Çini Eserlerin Özellikleri
Birbirinden güzel renklerin ve desenlerin kullanılarak yapıldığı mimari çini sanatı, süsleme amacıyla en çok kullanılan sanatlardan biridir. Bu sanat, pişmiş topraktan üretilerek farklı tekniklerle desenlenip şeklini alır. Mimari çini eserin sayılabilmesi için topraktan üretilip, tek yüzeyinin sırlanması yeterlidir.Osmanlı Dönemine Ait Mimari Çini Eserler
Her dönemde değişen ve kendine has bir şekil alan mimari çini sanatının, tarihte en çok ilgi gördüğü dönem Osmanlı dönemi olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu döneminin bu sanata yoğun ilgisi mihrap, cami, türbe, minare ve çeşitli eşyalarda kullanılmıştır. Birçok alanda görülen bu sanat dalı, Osmanlı döneminde dini binalarda daha çok kullanılmasıyla İslam’la bağdaştırıldığı görülmüştür.
| Tarihi | Çini Sanatı Görülen Yerler |
| 1390 | İznik Yeşil Cami Minaresi |
| 1421 | Bursa Yeşil Cami ve Türbesi |
| 1426 | Bursa Muradiye Camisi |
| 1433 | Edirne Muradiye Camisi |
| 1463 | İstanbul Mahmut Paşa Türbesi |
| 1472 | Çinili Köşk |
| 1522 | İstanbul Yavuz Sultan Selim Camisi |
| 1525 | Şehzadeler Türbesi |
| 1539 | Haseki Medresesi |
| 1543 | Şehzade Mehmet Türbesi |
| 1640 | Üsküdar Çinli Cami |
| 1663 | İstanbul Yeni Cami ve Külliyesi |
Çini Tekniği Çeşitleri Nelerdir?
Mimari çini sanatının, Selçuklu dönemi çini teknikleri gibi farklı kültürlerle oluşan birçok tekniği bulunmaktadır. Bu teknikler cami çini ustası gibi çini sanatı ustaları tarafından, atölyelerde yapılmaktadır. Mimari çini sanatı yapım aşamasıyla, tasarımlarıyla, boyamalarıyla veya pişirme aşamasıyla farklılık göstererek kendi içinde çeşitleri ayrılan bir sanattır. Bu teknikler;- Sıraltı ve Sırüstü Tekniği; sıraltı tekniğinde toprağın üzerindeki tabakaya, boyamanın ardından sırlama yapılmasıdır. Bu teknikte öncelik, sırlama ve pişirme işlemi ile yapılır.
- Mozaik Çini Tekniği; mozaik biçimindeki çini parçaların renkli sıra batırılarak, şeklinin verilmesinin ardından parçaların birleştirilmesiyle mozaik oluşur.
- Renkli Sır Tekniği; hamur üstünde kazılarak gerçekleşen bir tekniktir. Hamur oyularak, oyuk kısımlara manganez karışımı ve bitkisel yağlar sürülür. Daha sonra her parça ayrı ayrı fırınlanarak elde edilir.
- Perdah Tekniği; Perdah tekniğinde kap istenen renk sırla sırlanarak, yapılan sırtüstü bir tekniktir. Fırınlama sonrasında perdah maddesi kullanılarak örnekler oluşturulur. Bu aşamada, dumanlı ve az hararetli bir fırın kullanılarak fırınlama yapılması, madeni bir parlaklığa sahip olmasına neden olur.
Çini Sanatında En Çok Kullanılan Motifler ve Desenler
Çini sanatının birçok alanda kullanılıyor olması, farklı desenlere modellere ve çeşitleri sahip olmasına neden olmaktadır. Kütahya çinisi, Osmanlı dönemi gibi farklı kültürlerin de kendinden katmış olduğu bu sanat dalında, en çok kullanılan Motifler ve desenler;
| Desenler ve Motifler | Kullanım Alanları |
| Mandala ve kozmik desenler | Porselen, duvar kağıdı, halı, Cami çinisi |
| Mavi beyaz Haliç işi desenleri | Cami çinisi, vazo tabak, kase |
| Osmanlıca veya arapça yazı, özdeyiş, dua desenleri | Tablo, biblo, saat, Cami çinisi |
| Anka kuşu, geyik ve karaca gibi hayvan figürlerini içeren desenler | Süs eşyaları, porselen |
| Hayat ağacı, selvi ve çınar gibi ağaç desenleri | Halı, porselen, seramik |
| Kare, üçgen, dikdörtgen, eşkenar dörtgenlerden oluşan geometrik desenler | Cami çinisi, biblo, porselen,seramik |
| Lale, gül, karanfil, lotus gibi çiçeklerin dikey kesitlerinin simetrik yorumları, desenleri | Porselen, halı, Cami çinisi, seramik, tablo |
Çini Sanatı Malzemeleri Nelerdir?
Geçmiş zamandan günümüze kadar gelen, geleneksel çini sanatı ve cami çinisi bir çok alanda kullanılmaktadır. Mimari çini sanatının farklı alanlarda kullanılabiliyor olması, çeşitli tekniklerinin olmasına yol açmaktadır. Cami çinisi ve çini sanatında genel olarak kullanılan malzemeler;
Çini deseni ve hamur kalıbı, kaolen, tebeşir, kum, kuvars gibi ham maddelerle hazırlanmış hamur, astarlama cilası, çini boyama seti( çini boyalar ve samur fırçaları), parşömen kağıdı, Çini motifleri için kömür kalemi, kara kalem, çini mürekkebi kobalt ve sır cilası gibi malzemeler çini sanatının yapımında kullanılır.