Kütahya çinicilik geçmişten günümüze kadar uzanan, dünya müzelerinde önemli eserler üreterek tarihini yansıtan bir sanattır. Toprağın pişirilerek şekil almasıyla, farklı eşyalar üretilmesiyle de bu el sanatı zamanla gelişim göstermiştir. Friglere kadar uzanan Kütahya çinicilik, çeşitli tasarımları ve ahenkli renkleriyle hemen hemen her alanda rastlanılmaktadır.

En iyi çinicilik firması öncülüğünde tasarlanan bu yapılar, genellikle Kütahya şehrinde görülmektedir. Kütahya’nın sembolü haline gelen bu sanat dalı cami, türbe, han, hamam gibi mimari yapılarda süsleme olarak da kullanılmaktadır.

Kütahya Çinicilik Yapı Tasarım

Kültürel bir mirasın yansıması olan Kütahya çinicilik sanatının, yapım aşamasında en önemli unsuru tasarımıdır. Şeffaf parşömen kağıdı üzerine çizim yapılarak başlayan tasarım aşaması; iğneleme, kömürleme, tahrirleme gibi müdahelelerle devam eder. Tasarımının bir kısmı tamamlandıktan sonra, boyama ve sırlama- fırınlama işlemleriyle son bulur.

Uzun bir süreçten geçerek tasarımı yapılan her yapı, çok kıymetli parçalardır. Kütahya çinicilik sanatı; bir porselen takımında da olabilmektedir veya biblo da olabilmektedir. Kullanım eşyaları haricinde Kütahya çini cami, mimber, türbe gibi yapılarda da süsleme olarak çini sanatı kullanılmaktadır.

1  – Kütahya Çinicilik Tasarım Modelleri

Eski bir tarihe dayanan Kütahya çinicilik sanatı, geçen zamanla birlikte kendine yeniliklikler katarak gelişmiş bir sanattır. Bu sanat hem kullanım eşyalarında hemde birçok yapıda kullanılarak, güzelliğini ve sürekliliğini yansıtmıştır. Çeşitli alanlarda kullanımı yaygınlaşan bu sanatın, çoğunlukla yapılan tasarım modelleri;

• Baba Nakkaş
• Milet İşi
• Haliç İşi
• Şam İşi
• Hatai
• Penç
• Rumi
• Bulut Motifleri

2  – Kütahya Çinicilik Teknikleri

Yüzyıllardır var olan Kütahya çinicilik sanatı, gün geçtikçe kendini yenileyen ve geliştiren bir kültürel miras olarak tarihte yer alıyor. Kütahya çinicilik sanatı kullanılan yapılarda ve eşyalarda çeşitli teknikleriyle, ahenkli renkleriyle ve farklı modelleriyle adından söz ettiren bir sanat olmuştur. Bu sanatın icra edilmesinde kullanılan, teknikler ve yapılışları şu şekildedir;

• Renkli Sır Tekniği; Şekli verildikten sonra çininin üzerine desenlere yapılarak, pişirme işlemi gerçekleşir. Fırınlamanın ardından, renkli sırlarla boyanıp tekrar pişirilir.
• Sır Altı Tekniği; Pişirilmiş toprağın üstüne ince astar çekilerek süslemeler yapılır. Süslerin üstüne sır sürülerek yeniden fırınlanır.
• Sırüstü Tekniği; Pişmiş toprağın alttan mat bir sırla kaplanmasının ardından, parçanın üstüne boya yapılarak fırınlama yapılır.
• Çini Mozaik Tekniği; Tek renk ile sırlama yapıldıktan sonra üzerine mozaik oluşturacak şekilde sıva dizilir.

• Minai Tekniği; Sıraltı tekniğinin ve diğer tekniklerin bir arada kullanarak; mavi, mor, turkuaz, beyaz, yeşil, kahverengi ve kırmızı renklerinin ağır olarak kullanıldığı bir tekniktir.
• Lüster Tekniği; Fırınlanmış çininin üzerine, oksitli karışımla desen işlenip tekrar fırınlanmasıdır.
• Sırlı Tuğla; Türbelerde, camilerde ve minarelerde kullanılan, şekillendirilmiş sırlı çini hamurunun sır uygulanıp fırınlanmasıdır. Bu teknikte; patlıcan moru, turkuaz ve lacivert renkleri yoğundur.
• Kabartma Tekniği; Çini hamuru üzerine şekil yapılarak, kabartma oluşturacak kadar kalıba bastırılır. Daha sonra sırlanıp fırına verilir.

3  – Çini Sanatı Malzemeleri Nelerdir?

Yaygın bir şekilde kullanılan Kütahya çinicilik  sanatı, yaşamın bir çok alanında rastlanılan bir sanat haline gelmiştir. Biblo, porselen, çanak gibi eşyaların yanı sıra cami, mimber, türbe gibi yapılarda da süsleme olarak kullanılmaktadır. Bu sanatın icrasında kullanılan malzemeler ise;

Hamur kalıbı, çini deseni, kum, tebeşir, kaolen, kuvars, astarlama cilası, çini boyaları ve samur fırçalar, parşömen kağıdı, kara kalem, kömür kalemi, kobalt, çini mürekkebi ve sır cilası gibi araç gereçler çini yapımında kullanılan malzemelerdir.

Kütahya Çinicilik Yapım Aşaması

Yapım aşaması uzun bir zaman alan Kütahya çinicilik sanatının, 6 farklı aşaması bulunuyor. Bu aşamalar;

Sık Sorulan Sorular

Kütahya Çinicilik

Kütahya çinicilik sanatı ile ilgili sık sorulan sorular ve yanıtları;

1  – Kütahya Çinicilik Nedir?

Kütahya çinicilik sanatı, motiflerin ve renklerin bir araya gelerek bir seramik sanatı oluşturmasıdır. İznik’ten sonra seramik üretim merkezleri arasında adından en çok söz ettiren Kütahya, fizyolojik koşullar sayesinde yoğun biçimde seramik üretimini gerçekleştiren bir şehir olmuştur. Hatta, Kütahya çini müzesi ve Kütahya çini atölyeleri bölgenin en çok ilgi görülen kısımlarıdır.

2  – İznik Çinisi Neden Önemli?

15.yüzyılda varolan İznik çinisi, mavi ve beyaz renkler seramiklerde kullanılarak ortaya çıkmıştır. Keşfedildiği dönemde camilerde, saraylarda kullanılarak değer gören bir sanat olmasıyla, ihtişamlı eserler var olmuştur. Bir çok yapının bezenmesinde kullanılan İznik çinisi, bu yüzden önem taşımaktadır. Ayrıca İznik çinisi özellikleriyle,  Kütahya çinisi özellikleri arasında farklılık bulunmaktadır.

3  – Çinilerdeki Bozulmalar Nelerdir?

Çinilerde görülen bozulmalar genellikle, yapım aşamasında görülmektedir. Üretim tekniğinden kaynaklı meydana gelen bozulmalar; astar, sır, bezeme, boya kullanımı, çini hamuru ve çini pişirimi gibi aşamalarda görülmektedir. Bu aşamalarda var olan bozulmalar, yanlış yapılan uygulamayla oluşmaktadır. Ayrıca, Kütahya çini desenleri ve İznik çini desenlerinde, üretim aşamasında bozulmalar olabilmektedir.

4  – Kaç Çeşit Çini Vardır?

Uzun yıllardır var olan Çini sanatının bir çok çeşidi bulunmaktadır. Fakat, genellikle 9 tane çini tekniğini bilinmektedir. Kütahya çinicilik sanatında da kullanılabilen bu teknikler; sır altı tekniği, sır üstü tekniği, çini mozaik tekniği, Minai tekniği, Lüster tekniği, sırlı tuğla tekniği, kabartma tekniği, renkli sır tekniği  ve perdah tekniğidir.